Πως εργαλειοποιει η κυβερνηση τους προσφυγεσ;
(Σημερινό άρθρο στον Φιλελεύθερο).
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η τουρκική κυβέρνηση εργαλειοποιεί τόσο το μεταναστευτικό/προσφυγικό όσο και τους μετανάστες/πρόσφυγες τους ίδιους. Πρόκειται για δύο διαφορετικά επίπεδα εργαλειοποίησης: άλλο το να εργαλειοποιείς ένα θέμα πολιτικά, και άλλο το να εργαλειοποιείς ευθέως τους ίδιους τους ανθρώπους, εξευτελίζοντάς τους. Ορισμένες φορές γίνονται και τα δύο ταυτόχρονα, όταν για παράδειγμα η τουρκική κυβέρνηση τον Φεβρουάριο του 2020 εργαλειοποίησε ανθρώπους στον Έβρο, κάτι που της επέτρεψε να εργαλειοποιήσει το ίδιο το μεταναστευτικό για ίδιον όφελος. Ωστόσο μπορούν να υπάρξουν και ανεξάρτητα: Για παράδειγμα, η τουρκική κυβέρνηση μπορεί να εργαλειοποιεί το μεταναστευτικό πολιτικά επειδή παρουσιάζεται να σέβεται την αξιοπρέπεια των προσφύγων/μεταναστών. Αυτή η εικόνα στηρίζεται και από την απόφαση της Ελλάδας να ορίσει την Τουρκία ως «ασφαλή τρίτη χώρα», μέσα σε ένα πλαίσιο συμφωνιών όπου η Τουρκία παρουσιάζεται να δημιουργεί ασφαλές περιβάλλον για πρόσφυγες/μετανάστες και παίρνει οικονομική βοήθεια από την ΕΕ.
Ας δούμε όμως πώς η δική μας κυβέρνηση εργαλειοποιεί τόσο το προσφυγικό-μεταναστευτικό σε πολιτικό επίπεδο, όσο και τους ίδιους τους ανθρώπους ευθέως. Με ποιους τρόπους εργαλειοποιεί η κυπριακή κυβέρνηση τους ανθρώπους; Η πιο προφανής εργαλειοποίηση γίνεται όταν τους αφήνουν στις βάρκες στη μέση της θάλασσας εκθέτοντάς τους σε κίνδυνο και κακουχία, με σκοπό να δοθεί μήνυμα σε άλλους συμπατριώτες τους. Οι κυπριακές αρχές προσπαθούν να μετατρέψουν αυτούς τους ανθρώπους σε πομπούς μηνυμάτων για άλλους δέκτες, μεταδίδοντας το μήνυμα ότι στην Κύπρο δεν σέβονται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, με την ελπίδα ότι αυτό θα αποτρέψει περαιτέρω ροές. Τους μετατρέπουν δηλαδή σε σήματα κινδύνου για άλλους.
Η πολιτική εργαλειοποίηση είναι πιο σύνθετη και περιλαμβάνει κάποιες βεβιασμένες γενικεύσεις και μετατοπίσεις. Η κυβέρνηση μετατρέπει το προσφυγικό/μεταναστευτικό σε εργαλείο που της επιτρέπει να κάνει τα εξής τρία πράγματα ταυτόχρονα:
Μεγαλοποιεί τα αποτελέσματα της εργαλειοποίησης που κάνει η ίδια η Τουρκία, προς ίδιον όφελος. Όπως λέει ο κ. Νουρής, η Τουρκία «προωθεί τέτοια μεταναστευτικά ρεύματα όπως το Συριακό, προς την Κύπρο» στοχεύοντας συγκεκριμένα σε αποσταθεροποίηση της Κύπρου (Φιλελεύθερος, 3 Οκτωβρίου 2021). Παρουσιάζονται δηλαδή οι ροές ως αποτέλεσμα των τουρκικών μεθοδεύσεων, ως η κύρια αιτία που εξηγεί το φαινόμενο. Αυτό βέβαια δεν ισχύει, είναι μια κακόβουλη βεβιασμένη γενίκευση. Θα σήμαινε ότι χωρίς την εμπλοκή της Τουρκίας δεν θα είχαμε μεταναστευτικές ροές, κάτι που δεν ισχύει αφού οι ροές έχουν κι άλλες διαδρομές όπου δεν μεσολαβεί η Τουρκία. Γενικά ενώ στην πραγματικότητα οι τουρκικές αρχές και κατοχικές δυνάμεις αυτό που κάνουν είναι να μην συγκρατούν αποτελεσματικά όλους πρόσφυγες/μετανάστες οι οποίοι επιθυμούν να πάνε σε ευρωπαϊκό έδαφος, αυτό ερμηνεύεται ως προσχεδιασμένη εμπλοκή. (Φανταστείτε ότι οι κυπριακές αρχές δεν καταφέρνουν καν να συγκρατήσουν ένα πλοιάριο με πρόσφυγες στο λιμανάκι της Πάφου, το οποίο τους ξέφυγε για Ιταλία. Απαιτούμε δηλαδή από τους Τούρκους να κάνουν κάτι που ούτε εμείς καταφέρνουμε). Εν κατακλείδι: παρόλο που έχουν υπάρξει κρατικά ενορχηστρωμένες κινητοποιήσεις προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών, αυτές δεν λειτουργούν πέραν της συγκυρίας. Η Τουρκία δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε επαρκής συνθήκη για τις προσφυγικές ροές. Στο κάτω κάτω, αν η κυβέρνηση ήθελε όντως να καταδείξει την εργαλειοποίηση που κάνει η Τουρκία, όχι επειδή και η ίδια επιθυμεί να το εργαλειοποιήσει αλλά από ενδιαφέρον προς την αξιοπρέπεια των προσφύγων/μεταναστών, θα κατέληγε σε πράξεις αλληλεγγύης προς τους μετανάστες/πρόσφυγες, και όχι σε επαναπροωθήσεις.
Μετατοπίζει την ουσία, από τους πρόσφυγες/μετανάστες σε «υβριδικό πόλεμο» της Τουρκίας, συγκαλύπτοντας εγχώριες αποτυχίες και ευθύνες προς τους πρόσφυγες και τη διεθνή κοινότητα. Δείτε, για παράδειγμα, πώς ο κ. Νουρής προέτρεψε την κ. Κατερίνα Ηλιάδη να στρέψει τα δημοσιογραφικά πυρά της προς το «τέρας» απέναντι που «προωθεί εκατοντάδες παράτυπους μετανάστες». Ταυτόχρονα, αυτό το αφήγημα έρχεται να δώσει περισσότερη «αξιοπιστία» και σε άλλα πολιτικά αφηγήματα της κυβέρνησης, συγκεκριμένα με το κυπριακό πρόβλημα, και στην υλοποίηση άλλων στόχων, όπως την μετατροπή της πράσινης γραμμής σε σκληρότερο «σύνορο».
Διαστρεβλώνει τη φύση του προσφυγικού/μεταναστευτικού, απανθρωποποιώντας την. Το δρων υποκείμενο είναι πλέον η Τουρκία, ενώ οι πρόσφυγες/μετανάστες ένα εργαλείο στα χέρια της, χωρίς δική του βούληση. Έτσι, οι πιο σημαντικοί παράγοντες πίσω από το φαινόμενο της προσφυγιάς/μετανάστευσης, η επιθυμία των ανθρώπων και οι ανάγκες τους καθώς και η κατάσταση στην ίδια την πατρίδα τους, εξαφανίζονται από το κάδρο. Έχουν πλέον απανθρωποποιηθεί και εργαλειοποιηθεί και από εμάς, σε τέτοιο βαθμό που οι βίαιες πολιτικές της απώθησης, του εγκλεισμού (Πουρνάρα) και του αποκλεισμού (Χλώρακα), δικαιολογούνται.
