Ποια συμφεροντα εξυπηρετουν τα πογκρομ στη Χλωρακα και στη Λεμεσο;

Τα πογκρόμ δεν είναι παράλογη βία ή απολιτίκ χουλιγκανισμός. Είναι προγραμματική βία που προσβλέπει σε συγκεκριμένη τάξη πραγμάτων. Στηρίζεται σε συγκεκριμένη ερμηνεία του κόσμου, έχει ιδεολογία και όραμα, έχει πολιτικά αιτήματα. Δεν χρειάζεται να είναι ρητά και δημόσια διατυπωμένα σε όλα τα επίπεδα –μπορούν να υφίστανται υπόρρητα, ακόμα και σε επίπεδο υποσυνείδητων επιθυμιών. Τα πογκρόμ όμως δεν σχετίζονται μόνο με μελλοντικά σχέδια και πολιτικά οράματα, αλλά εξυπηρετούν και ορισμένους υφιστάμενους συσχετισμούς και κέντρα εξουσίας.

Η ακτινογραφία των πογκρόμ δεν πρέπει να τα απεικονίσει ως απομονωμένα, αυτόνομα όντα, αλλά πρέπει να επεκταθεί και στην οικονομία των σχέσεων, έτσι ώστε να κατανοήσουμε πώς αναδύθηκαν και συγκροτήθηκαν τα πογκρόμ, και τι είδους εργαλεία είναι. Συναφώς, πρέπει να δούμε ποια πλέγματα συμφερόντων εξυπηρετούν και ποιοι επωφελούνται. Σε αυτό το σημείωμα περιγράφω δύο συμφέροντα, διαφορετικού χαρακτήρα και σημασίας.

Το πρώτο συμφέρον λειτουργεί σε ψυχολογικό-ιδεολογικό επίπεδο, και αφορά τους μηχανισμούς του κράτους και τις σχέσεις με την Τουρκία και τους Τουρκοκυπρίους. Για να το εξηγήσω, ξεκινώ λίγο ανάποδα. Ρωτούσε προχτές ένας φίλος: τι θα γίνει εάν αύριο αυτές οι ακροδεξιές ομάδες επιτεθούν με τον ίδιο τρόπο σε Τουρκοκύπριους; Η ουσία όμως έγκειται ακριβώς στο ότι δεν θα επιτεθούν με τον ίδιο τρόπο σε Τουρκοκύπριους, διότι ξέρουν τι καταστροφικές συνέπειες θα έχει. Είναι η επίθεση που επιθυμούν να κάνουν, αλλά δεν μπορούν. Σε αυτό το σημείο, η επιθυμία τους φτάνει σε ένα αδιέξοδο, και γεννιέται και γιγαντώνεται ένα απωθημένο. Τη διέξοδο τη δίνει η φαντασία: κατασκευάζει μια θεωρία συνωμοσίας που θέλει την Τουρκία να κινεί τα νήματα του μεταναστευτικού, μέσω της ιδέα ενός «υβριδικού πολέμου». Έτσι, ενεργοποιείται μια διαδικασία ψυχολογικής μετάθεσης, όπου τα αντικείμενα-στόχοι των αρχικών επιθυμιών (οι Τούρκοι) αντικαθιστούνται με άλλα αντικείμενα (τους μετανάστες), οι οποίοι είναι πιο εύκολοι στόχοι. (Δεν αμφισβητώ ότι η Τουρκία σε κάποια χρονική στιγμή εργαλειοποίησε τους πρόσφυγες και πραγματοποίησε «υβριδικό πόλεμο» με τους μετανάστες. Αυτό που δεν υφίσταται είναι η έκταση που έχει η θεωρία συνωμοσίας).

Οι μετανάστες είναι πλέον «προεκτάσεις» των Τούρκων. Επιτίθενται λοιπόν οι ακροδεξιοί στους μετανάστες, που είναι ένας στόχος που δεν χρειάζεται να ρισκάρει τη ζωή του κανείς για να τον χτυπήσει, και χτυπώντας τους επιτυγχάνουν μια (έμμεση) «νίκη» επί των Τούρκων. Αυτή η «νίκη» ανανεώνει τον αλυτρωτισμό και συντηρεί την εθνικιστική ιδεολογία, η οποία (ιδεολογία), μετά από παρέλευση τόσων χρόνων αδράνειας, δέχεται αφόρητες πιέσεις από την πραγματικότητα. Μέσω αυτού του μηχανισμού, οι επιθέσεις κατά μεταναστών εξυπηρετούν ιδεολογικά συμφέροντα που σχετίζονται με την Τουρκία, αλλά και με την ανάγκη για εξοπλισμούς κ.λπ.

Το δεύτερο συμφέρον που εξυπηρετείται από τα πογκρόμ είναι πιο ξεκάθαρα και άμεσα οικονομικό, και εξηγεί γιατί η οικονομική ελίτ δεν πρόκειται να συγκρουστεί με τις ομάδες που κάνουν τα πογκρόμ (εκτός και αν τα πογκρόμ πλήξουν με άλλο τρόπο τα οικονομικά τους συμφέροντα). Τα πογκρόμ σπέρνουν τον τρόμο στους μετανάστες. Τους επιβάλλουν μια αυστηρότερη πειθάρχηση που θα τους κρατήσει υποταγμένους και καθηλωμένους στις υφιστάμενες εργασιακές τους συνθήκες. Δύσκολα θα ξανασκεφτούν να κατεβούν σε απεργία να διεκδικήσουν καλύτερους όρους εργασίας, όπως έκαναν πριν έξι μήνες οι εργαζόμενοι της Wolt. Επομένως, τα πογκρόμ αναχαιτίζουν τις όποιες βλέψεις μπορεί να είχαν για να παλέψουν για να ενταχθούν και αυτοί στον Εθνικό Κατώτατο Μισθό, αλλά και για να διεκδικήσουν άλλες βελτιώσεις στις συνθήκες εργασίας τους, πέραν του μισθολογικού. Ο φόβος για μελλοντικά πογκρόμ δίνουν καλή δικαιολογία στην κυβέρνηση και στις οικονομικές ελίτ να συντηρήσουν τις εργασιακές συνθήκες ως έχουν. Συνθήκες που δημιούργησαν μια εργατική τάξη οικονομικά κατώτερη της ελληνοκυπριακής εργατικής τάξης. Οι επιχειρηματίες βλέπουν τα πογκρόμ και τρίβουν τα χέρια τους.

[Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην κυπριακή εφημερίδα Διάλογος, τη Δευτέρα 4 Σεπτεμβρίου 2023].