Ο Φοιβος και ο Φοβος

[Δημοσιευμένο στον Αναγνώστη.]

Ο Φοίβος και η Φάλαινα (Εκδόσεις Πατάκη, 2021) είναι ένα εικονοβιβλίο που πραγματεύεται τον παιδικό φόβο. Η ευρηματική γραφή της Άννας Κουππάνου, που είναι Υποψήφια Κύπρου για τα Βραβεία Χανς Κρίστιαν Άντερσεν 2022, συνδυάζεται δυναμικά με τις υπέροχες εικόνες της Κέλλυ Ματαθία-Κόβο και φτιάχνεται έτσι ένα συναρπαστικό ταξίδι. Πέρα από την πανδαισία χρωμάτων και την αισθητική τέρψη, η ιστορία ενεργοποιεί ψυχικές διεργασίες ωφέλιμες για το παιδί-αναγνώστη.

Το βιβλίο εξιστορεί τη συναισθηματικά φορτισμένη περιπέτεια του μικρού Φοίβου, ενός μικρού παιδιού  που φοβόταν πολύ. Εκτυλίσσεται το ταξίδι αναμέτρησης του Φοίβου με τον φόβο του, ένα ταξίδι που καταλήγει στην αποφόρτιση. Το ταξίδι αρχίζει με τη συνειδητοποίηση του μεγέθους του φόβου του μικρού Φοίβου: «Ο φόβος του ήταν ΜΕΓΑΛΟΣ, πολύ ΜΕΓΑΛΟΣ, και δεν ήξερε να δείξει πόσο». Ήταν «πιο μεγάλος και από τον παππού Αριστοτέλη», πιο μεγάλος από όλους τους ανθρώπους που ήξερε. Ψάχνοντας να ορίσει το μέγεθος αυτού του άγνωστου και ανεξέλεγκτου πράγματος μέσα του, ο μικρός Φοίβος μαθαίνει για τα μεγέθη των θηλαστικών και μαθαίνει για την σχέση μεταξύ μεγέθους και φόβου. Μαθαίνει λοιπόν ότι η φάλαινα είναι γιγαντιαία και φοβερή! Την επόμενη μέρα λοιπόν, ο μικρός Φοίβος πιάνει διάφορα υλικά (χαρτόνια, μολύβια, γομολάστιχες) και αρχίζει να φτιάχνει τον φόβο του. Αρχίζει δηλαδή την προσπάθεια να εκφράσει τον φόβο του και έτσι ενεργοποιεί τη διαδικασία αναπαράστασης και εξωτερίκευσης. Ο απροσδιόριστος φόβος υποστασιοποιείται, συστοιχείται με ένα «φοβερό» αντικείμενο, και αυτό επιτρέπει στον μικρό Φοίβο να τον προσδιορίσει, να τον γνωρίσει και να τον αποβάλει. Φτιάχνει λοιπόν έναν φόβο τόσο μεγάλο, που «δε χωράει πια» μέσα του. Ο φόβος πλέον δεν έχει απλά εξωτερικευτεί, αλλά έχει αποβληθεί. Η ιστορία τελειώνει με τον μικρό Φοίβο να παρελαύνει περήφανα, δείχνοντας σε όλους τον φόβο του, και εν τέλει απελευθερώνοντάς τον στον ωκεανό! Έτσι, απελευθερώνεται και ο μικρός Φοίβος.

Ο Φοίβος και η Φάλαινα είναι ιδιοφυές στη σύλληψη και απλό στην εκτέλεση. Η συγγραφέας Άννα Κουππάνου συνδυάζει με υπέροχο τρόπο τη συγγραφική της φαντασία και ωριμότητα με τις θεωρητικές γνώσεις της στη φιλοσοφία της εκπαίδευσης. Προσφέρει ένα σύντομο και απέριττο ταξίδι μετασχηματισμού, όπου το παιδί μαθαίνει επιτελεστικά να εξορκίζει τους φόβους του και να απελευθερώνεται από αυτούς. Στον γονιό και στον εκπαιδευτικό το βιβλίο προσφέρει μια βάση για φιλοσοφικούς διαλόγους με μικρά και μεγαλύτερα παιδιά.

Η Κουππάνου δίνει στα παιδιά τα απλά και αλάνθαστα εργαλεία να σχηματοποιούν το ασχημάτιστο, να προσδιορίζουν το απροσδιόριστο, να εκλογικεύουν με φαντασία και να υπερβαίνουν τον φόβο και έτσι να περνάνε από την παράλυση στο θάρρος. Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι πώς η συγγραφέας διδάσκει στα παιδιά την εκλογίκευση μέσω της φαντασίας! Πώς να ενεργοποιούν την φαντασία όχι ως μέσο φυγής και απόδρασης από τη ζωή, αλλά ως μέσο απελευθέρωσης προς τη ζωή.